Gastblog: Verlaag de schuldenberg – verdubbel de aflossing

Wanneer je aan bekenden vertelt dat je een huis wilt kopen, kun je grofweg drie verschillende reacties verwachten. De eerste verklaart je voor gek, de tweede stelt dat je slim bezig bent en de derde vertelt dat hij een bekende heeft die graag zijn huis wil verkopen. Vrijwel iedereen voelt zich op een bepaalde manier betrokken bij het thema ‘huizen’. Logisch: iedereen woont in een huis en praktisch elke volwassene betaalt daar ook voor.

Het is dan ook niet vreemd dat veel mensen er eveneens een mening over hebben. Die mening gaat bijvoorbeeld over de oorzaken van de huizencrisis, meestal gekoppeld aan een schuldvraag. Afhankelijk van wie je spreekt is het de verkoper die niet willen zakken, de banken, de overheid. Kopers worden nauwelijks als oorzaak genoemd: het lijkt erop dat er begrip is voor kopers die niet kopen.

De oorzaak
Toch vind ik de oorzaak van de groeiende huizenprijzen niet zo interessant. Feit is dat we in een crisis zitten en de vraag is hoe we eruit komen. De schuldvraag is net zo lastig te beantwoorden. Immers: de landelijke overheid moedigde lenen aan door middel van de hypotheekrenteaftrek, de banken gaven de hypotheek en de kopers zetten tot 2008 zonder enig bezwaar hun handtekening. Belangenorganisaties zoals makelaars faciliteerden het geheel. Bovendien was geen van deze partijen van zins om de trend te stoppen: dit gebeurde pas toen banken in 2008 elkaar geen geld meer wilden verstrekken en consumenten daardoor ook geen leningen meer konden aangaan.

De oplossing: devalueren, kwijtschelden of aflossen
Zelf richt ik vooral mijn blik op de toekomst: hoe komen ‘we’ zo snel mogelijk uit deze crisis? Het antwoord lijkt te liggen in het verlagen van onze schulden. De totale publieke en particuliere schulden van Nederland behoren tot de hoogste in Europa. Resultaat hiervan is dat er een disproportioneel deel van onze inkomsten gaat naar rente en aflossing. Dat is geld dat geen waarde meer aan de reële economie toevoegt. Door de schulden te verlagen kan het geld wat oorspronkelijk aan rente werd uitgegeven, uitgegeven worden aan spullen. Belangrijke bijkomstigheid van lage schulden is dat de hoogte van de hypotheek niet meer bepalend is voor de minimale verkoopprijs van een huis.

Voor het verlagen van schulden zijn er een aantal opties: devalueren, kwijtschelden en aflossen. Devalueren is geen realistische optie doordat we de euro hebben. Kwijtschelden is evenmin een optie: Het totale openstaande bedrag van hypotheken is simpelweg te hoog (700 miljard euro) om daar significant (10% of meer) op af te schrijven. Wanneer de banken dit op grote schaal moeten gaan doen, gaan ze stuk voor stuk failliet door de fragiele balans die banken nu hebben. De kosten daarvan zijn niet te overzien voor de Nederlandse overheid. Daarnaast heeft dit langdurige effecten voor het vertrouwen in banken, de overheid en het financiële systeem. Dit is ook waarom schuldvraag en oplossing niet gelijk aan elkaar zijn: hoewel het (deels) kwijtschelden van de schulden vanuit de schuldvraag gezien wellicht eerlijk is, is het als oplossing niet haalbaar.

Blijft over: aflossen. Aflossen doet pijn, want dat betekent dat het geld bij de huiseigenaar vandaan moet komen. Daarnaast betekent het dat al het geld wat naar aflossing gaat, niet naar de echte economie gaat. Daarom moeten er mijns inziens een aantal maatregelen genomen worden die ervoor zorgen dat de schuldenberg rap omlaag kan:

• allereerst dienen alle fiscale constructies die ervoor zorgen dat dat er maximaal gebruik gemaakt kan worden van de HRA, vervangen te worden. Dit betekent dat spaar- en beleggingshypotheken omgezet moeten worden naar een eenvoudige hypotheek: aflossingsvrij, annuïteit of lineair. Dit maakt de schuldenberg niet alleen landelijk, maar ook voor elke individu inzichtelijk.
• Vervolgens dient aflossen fors aangemoedigd te worden. Dat betekent dat de overheid en de banken voor elke euro die door de hypotheeknemer afgelost wordt, er ieder nog 50 cent bijleggen. Aflossen levert zo twee keer zo veel op voor hypotheeknemers. Deze regel geldt niet voor nieuwe hypotheken (anders wordt een huis effectief twee keer zo goedkoop), is slechts beperkt geldig (1 jaar) en kan toegepast worden voor maximaal 20% van de hypotheek. Zelf 10% aflossen levert dus 20% minder hypotheek op. Hierdoor kunnen veel huizenbezitters die nu onder water staan weer een hypotheek krijgen die lager is dan de waarde van het huis.

De wereld is oneerlijk
Is deze maatregel eerlijk? Nee: mensen die in het verleden hebben afgelost, lopen nu een groot voordeel mis. Dat is ook niet wat deze maatregel beoogt: het gaat erom dat de schuldencrisis snel wordt opgelost, er minder geld gaat rente en aflossing gaat en de mensen hun huis weer kunnen verkopen. Deze maatregel staat mijns inziens ook los van definitieve oplossingen zoals bijvoorbeeld het afschaffen van de HRA en vernieuwingen van het beleid aangaande bestemmingsplannen.

Bovenstaand blog is een ingezonden blog van een mede-starter. Als jij ook een goed idee hebt, dan bied ik graag een podium. Mits het de belangen van de starter van 2025 niet schaadt.